Wielki brat patrzy – to właśnie napisy tej treści, w antyutopii Orwella krzyczące z plakatów rozlepionych po całym Londynie, natchnęły twórców telewizyjnego show „Big Brother”. Czyżby wraz z upadkiem komunizmu wielka, oskarżycielska powieść straciła swoją rację bytu, stając się zaledwie inspiracją programu rozrywkowego? Nie. Bo ukazuje świat, który zawsze może powrócić. Świat pustych sklepów, permanentnej wojny, jednej wiary.
Klaustrofobiczny świat Wielkiego Brata, w którym każda sekunda ludzkiego życia znajduje się pod kontrolą, a dominującym uczuciem jest strach. Świat, w którym ludzie czują się bezradni i samotni, miłość uchodzi za zbrodnię, a takie pojęcie jak „wolność” i „sprawiedliwość” nie istnieją. Na świecie są miejsca, gdzie ten stan wciąż trwa. I zawsze znajdą się „cudotwórcy” gotowi obiecywać stworzenie nowego ładu, który od wizji Orwella dzieli tylko krok. Niestety, piekło wybrukowane jest dobrymi chęciami…

Futurystyczna antyutopia angielskiego pisarza i publicysty George’a Orwella należy do ścisłego kanonu literatury światowej. W genialny i przejmujący sposób powieść obnaża istotę systemu totalitarnego, zarówno w tym, co dotyczy mechanizmów jego działania, jak i losu, jaki czeka w nim człowieka, czekającej go niemej tragedii wobec przewartościowania wszystkiego co ludzkie – uczuć, pragnień i prawdy.

Bolesnym doświadczeniem, które zainspirowało Orwella, był kontakt z ludźmi Stalina w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Jednak powieść ma charakter uniwersalny, kreuje na wzór fantastyki naukowej totalitarny porządek świata w fikcyjnej przyszłości, osadzając akcję powieści w Anglii, w której, w konsekwencji trzeciej wojny światowej, zapanowują rządy państwa dążącego do kontroli wszystkich przejawów życia publicznego i prywatnego. O ponadczasowym znaczeniu powieści Orwella świadczy nie tylko fakt, że stała się inspiracją dla wielu pisarzy, naukowców czy filmowców, ale przede wszystkim, że wiele sformułowanych w niej pojęć – na przykład Wielki Brat, nowomowa czy nieosoba – przeniknęło do języka potocznego i świadomości powszechnej.

W znakomitej interpretacji Andrzeja Wasilewskiego, literacka antyutopia George’a Orwella staje nam przed oczyma w całej swojej dramaturgii i grozie. Niezwykły talent aktorski lektora kreuje jak żywych bohaterów powieści, buduje klimat, przenosi nas do świata wielkiej literatury.

Lektura dla szkół średnich.

Kto rządzi przeszłością, w tego rękach jest przyszłość; kto rządzi teraźniejszością, w tego rękach jest przeszłość. „Rok 1984" to kultowa powieść o totalitaryzmie, przedstawia brutalną i odstraszającą wizję świata. Rządzi Partia, a jej jedynym celem jest utrzymanie władzy. Winston, pracownik Ministerstwa Prawdy, każdego dnia zmienia historię pisząc ją na nowo tak, aby pasowała do aktualnego przekazu Partii. Jest rozdarty wewnętrznie, bo już sam nie potrafi odróżnić co jest prawdą, a co fikcją. Jego jałowa egzystencja nabiera kolorów, gdy zaczyna pisać pamiętnik. Impulsem do zmian staje się kobieta, którą bierze za agentkę tropiącej każdego Myślicji. W jego zniewolonym dotąd umyśle kiełkuje bunt… W świecie Wielkiego Brata, każdy czyn i każda myśl podlega ścisłej kontroli, a miłość między ludźmi nie ma prawa się zdarzyć. Partia nigdy się nie myli, a każdy jej lojalny członek powinien być gotowy, aby wbrew oczywistym faktom uznać, że białe jest czarne. Czy Wielki Brat nadal istnieje? Czy słowa: wolność i sprawiedliwość mają to samo znaczenie co kiedyś, a dwa dodać dwa na pewno równa się cztery?

Czyta Krzysztof Gosztyła

Futurystyczna antyutopia o licznych podtekstach politycznych - najgłośniejsze dzieło Georga Orwella, z biegiem czasu nabrało proroczy wymiar.

Powieść opisuje Londyn w niezbyt odległej przyszłości, gdzie życie jednostek zostaje podporządkowane wszechpotężnej władzy państwa. Główny bohater Winston Smith - członek Zewnętrznej Partii, pracownik Ministerstwa Prawdy, zajmuje się on ciągłym „aktualizowaniem” prasy. Do jego obowiązków należy między innymi usuwanie nazwisk ewaporowanych osób, poprawianie błędnych prognoz rządu, wymazywanie niespełnionych obietnic rządu czy nawet pisanie od nowa całych artykułów, jeżeli są w całości niezgodne z „rzeczywistością”. Winston, rozczarowany swoim życiem i dostrzegający szaleństwo systemu, stara się dociec, czy to, co mówi Partia, jest prawdą i czy to, co robi, ma jakikolwiek sens.

"Wielki Brat Patrzy" – to właśnie napisy tej treści, krzyczące z plakatów rozlepionych po całym Londynie, natchnęły twórców telewizyjnego show „Big Brother”.

Audiobook nagrany na podstawie uwspółcześnionego przekładu Juliusza Mieroszewskiego.

Jedna z najważniejszych powieści XX wieku, nieustannie aktualna.

Najsłynniejsza dystopia literatury, przetłumaczona na ponad 65 języków, sprzedana w ponad 30 milionach egzemplarzy.

Teraz w nowym tłumaczeniu Andrzeja Jankowskiego.

Złowroga wizja świata, w którym nie ma osobistej wolności, kłamstwa zastępują prawdę, a niepoprawna politycznie myśl jest najsurowiej karaną zbrodnią. Rok 1984, cierń w boku komunizmu oraz innych totalitaryzmów, to lustro, w którym i dziś mogą się przejrzeć fanatyczni naprawiacze ludzkości.

„Jeśli chcesz wyobrazić sobie przyszłość, wyobraź sobie bucior miażdżący ludzką twarz. Wiecznie!”. Takie proroctwo dotyczące losów ludzkości słyszy Winston Smith, protagonista Roku 1984. Wizję świata przedstawioną w powieści George'a Orwella w istocie trudno nazwać optymistyczną. Autor w jednej ze swych wypowiedzi podkreślał, że napisał ten tekst ku przestrodze, a nie jako instrukcję obsługi rzeczywistości społecznej. Niestety, ostrzeżenie wyrażone w Roku 1984 wydaje się nadal aktualne, a może nawet brzmi bardziej dramatycznie.

Nineteen Eighty-Four (oryginalny tytuł angielski) Orwell opublikował niedługo przed śmiercią, a na książkę złożyły się doświadczenia całego życia pisarza. Zdolność uważnej obserwacji świata, zanurzenie we własnej epoce i talent literacki autora sprawiły, że pozycja ta od momentu ukazania się w 1949 roku cieszy się niesłabnącą popularnością wśród czytelników. To literatura niezwykła z wielu względów — z pozoru powieść fantastyczna, a zarazem realistyczny do bólu (słowo kluczowe dla tego tekstu), doskonały opis sytuacji politycznej i uwarunkowań społecznych, z jakimi mierzy się pokolenie Orwella.

Jest rok 1984, świat podzielony został na trzy supermocarstwa, zdominowane przez reżimy totalitarne, które nieustannie toczą ze sobą wojny. W ojczyźnie Winstona, Oceanii, rządy sprawuje Wielki Brat, realizując doktrynę angielskiego socjalizmu (angsocu). W rzeczywistości za maską Wielkiego Brata kryje się jedyna, nieomylna i wieczna Partia, która kontroluje obywateli za pomocą wszechobecnych kamer i podsłuchów, łącząc inwigilację z terrorem i propagandą. Jedyny dozwolony sposób życia to ten narzucony przez Partię, która systematycznie niszczy wszystkie instytucje społeczne — naukę, edukację, gospodarkę, rodzinę, kulturę etc. W Oceanii miłość służy wyłącznie reprodukcji. Nawet język został oczyszczony z wieloznacznych, nieokreślonych i „nieprawomyślnych” słów i znaczeń. Powoli, lecz skutecznie angielszczyznę zastępuje nowomowa, z której znika pojęcie nauki, podczas gdy jej treść znika z intelektualnego horyzontu — autor Roku 1984 skłania się wyraźnie ku koncepcji Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa, według których to język kształtuje rzeczywistość. Tresura w miejsce edukacji i zniewolenie umysłu zamiast rozwoju wiedzy konstruują świat człowieka od dziecka „Wolność to wolność stwierdzenia, że dwa plus dwa równa się cztery. Wystarczy, że to jest zagwarantowane, z tego wynika cała reszta”, mówi Orwell. Tylko i aż tyle.

Historia i przeszłość podlegają nieustannej modyfikacji (de facto — fałszowaniu), tym samym jedyna obowiązująca wersja prawdy pozostaje w rękach Partii. Tej ostatniej nie wystarcza jednak panowanie nad ciałami obywateli, chce kontrolować ich umysły, wpływać na ich pamięć, uczucia i marzenia. Czy w tak zarysowanej rzeczywistości jest jeszcze miejsce na niezależną refleksję, na bunt, na miłość? Czy próba przeciwstawienia się absurdom angsocu, podjęta przez Winstona i jego ukochaną Julię ma szansę zakończyć się powodzeniem?

Rok 1984 to tekst-palimpsest — nakładają się tu różne warstwy, przywołujące konotacje historyczne, polityczne, socjologiczne, filozoficzne czy literackie. Autor prowadzi grę z czytelnikiem, na przemian karmiąc go nadzieją i strącając w otchłań marazmu i frustracji, niczym Winston, który bezrefleksyjnie kopniakiem zrzuca do rynsztoka ludzką rękę, oderwaną przez bombę. Futurystyczna powieść jest efektem zetknięcia się Orwella (jeszcze w trakcie hiszpańskiej wojny domowej) z mrocznym obliczem autorytaryzmu i totalitaryzmu. Doświadczenie II wojny światowej i obserwowanie, jak rozwija się system stalinowski, utwierdza pisarza w przekonaniu o rozpadzie znanego dotąd porządku świata i systemu wartości, który kształtował go przez wieki. George Orwell próbuje ostrzec nas przed obojętnością tolerującą niszczenie wolności jednostki i godności ludzkiej, uczula na nadużycia władzy i zniewolenie psychiczne, dokonywane poprzez przywoływanie ideologii akcentujących nacjonalizm i fanatyzm religijny. „Z epoki unifikacji, z epoki samotności, z epoki Wielkiego Brata, z epoki dwójmyślenia — pozdrawiam was!”, pisze.

Rok 1984 wywarł istotny wpływ na współczesną kulturę, zwłaszcza popularną — wyrażenia takie jak „Wielki Brat” czy „nowomowa” weszły na stałe do języka potocznego. Zainspirował także twórców popularnego reality show „Big Brother”. Na podstawie powieści Orwella powstało kilka filmów, w swoich dziełach nawiązywali do niej także liczni twórcy reprezentujący literaturę, kino oraz muzykę, a nawet nawet gry video, komiksy i spoty reklamowe.

Trudno uciec przed narzucającym się mimowolnie porównaniem Roku 1984 z innym ważnym tekstem, wieszczącym upadek człowieczeństwa — Nowym wspaniałym światem Aldousa Huxleya (notabene nauczyciela George'a Orwella). I tu nasuwa się gorzka refleksja. Terror, bieda i przymus, opisane przez Orwella, w dłuższej perspektywie nie są tak skuteczne, jak iluzja szczęścia, dobrostanu materialnego, rozkoszy i luksusu, przedstawiona przez Huxleya. Ludzie nieustannie straszeni, okłamywani, nękani, głodni, brudni i bici wcześniej czy później zbuntują się. Któż jednak chciałby unicestwić raj, który dostarcza wszelkich możliwych przyjemności, zaspokaja każde pragnienie (stępiając całkowicie nie tylko zmysły, ale też poczucie sensu moralnego i trzeźwy osąd rzeczywistości)? Eden, w którym znikają niematerialne cele, a my stajemy się obłaskawionymi zwierzętami, gotowymi zrobić wszystko za kość podaną na srebrnej tacy. Konfrontację wygrywa zatem Huxley. Przegrywamy my, bowiem Nowy wspaniały świat… to nasz świat.

Warto dodać, że w PRL-u Rok 1984 był zakazany przez cenzurę, a pierwsze polskie tłumaczenie, pióra Juliusza Mieroszewskiego, ukazało się w Paryżu w 1953 r. Na wydanie krajowe czytelnicy w Polsce musieli czekać 35 lat. Po 1988 publikowane były przekłady Tomasza Mirkowicza, Bartłomieja Zborskiego, Doroty Konowrockiej-Sawy, Roberta Sudóła i Małgorzaty Kaczorowskiej. Oddajemy w ręce czytelnika najnowsze, przygotowane specjalnie dla Wolnych Lektur tłumaczenie Roku 1984 autorstwa Julii Fiedorczuk — pisarki, poetki, tłumaczki i wykładowczyni Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Rok 1984 George'a Orwella jest lekturą obowiązkową w szkole ponadpodstawowej. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej, możecie przeczytać na Wikipedii artykuły o George'u Orwellu [https://pl.wikipedia.org/wiki/George_Orwell] i o Roku 1984 [https://pl.wikipedia.org/wiki/Rok_1984].

Książka Rok 1984 George'a Orwella dostępna jest jako e-book (EPUB i Mobi Kindle) oraz plik PDF.

Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.

George Orwell
Rok 1984
tłum. Julia Fiedorczuk
Epoka: Współczesność Rodzaj: Epika Gatunek: Powieść

Rok 1984 to lektura szkolna.
Ebook Rok 1984 zawiera przypisy opracowane specjalnie dla uczennic i uczniów liceum i technikum.